นครพนม เป็นจังหวัดในกลุ่มจังหวัดภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนบน 2 นับเป็นเมืองชายแดนที่มีความอุดมสมบูรณ์ ความสวยงามของทิวทัศน์ และมีความหลากหลายของวัฒนธรรมและชาติพันธุ์ รวมทั้งประวัติศาสตร์ที่ยาวนานมีพระธาตุพนมเป็นปูชนียสถานคู่บ้านคู่เมือง พื้นที่ด้านเหนือและตะวันออกของจังหวัดติดกับแม่น้ำโขงโดยตลอด

ประวัติศาสตร์
นครพนมเป็นจังหวัดชายแดนตั้งเลียบชายฝั่งขวาของแม่น้ำโขง ตรงข้ามกับเมืองท่าแขก แขวงคำม่วนของประเทศลาว นครพนมเป็นจังหวัดที่ประดิษฐานพระธาตุพนมอันศักดิ์สิทธิ์และเก่าแก่ ซึ่งเป็นพระธาตุที่ประดิษฐานพระอุรังคธาตุ (กระดูกหน้าอก) ขององค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า (สมณโคดม) และนับเป็นพระบรมธาตุคู่เมืองนครพนม เป็นที่เคารพสักการะของชาวไทยและชาวลาวทั้งสองฝั่งแม่น้ำโขงมาตั้งแต่บรรพกาลนานหลายพันปี พระธาตุพนมประดิษฐานอยู่ที่อำเภอธาตุพนม อยู่ห่างจากตัวเมืองนครพนม 52 กิโลเมตร จังหวัดนครพนมมีพื้นที่ประมาณ 5,502.670 ตารางกิโลเมตร ระยะทางห่างจากกรุงเทพมหานครประมาณ 740 กิโลเมตร นอกจากนี้ ในตัวเมืองนครพนมยังมีพระธาตุนครประดิษฐานเป็นพระธาตุกลางเมืองด้วย พระธาตุนครนี้เดิมเป็นวัดที่ใช้สำหรับประกอบพระราชพิธีถือน้ำพระพิพัฒน์สัตยาของเจ้าเมืองนครพนมในอดีต

นครพนมเป็นจังหวัดที่มีบันทึกทางประวัติศาสตร์มาแต่โบราณกาล ในฐานะเมืองเก่าเคียงคู่อยู่กับอาณาจักรศรีโคตรบูร (สมัยปัจจุบันมักสะกดผิดเป็น ศรีโคตรบูรณ์ ซึ่งบูรคำนี้มาจากศัพท์โบราณเป็นคำเดียวกับคำว่า ปุระ หรือบุรี ที่แปลว่าเมืองในภาษาถิ่นเอเชียตะวันออกเฉียงใต้และตรงกับคำว่าเบิร์กหรือโบโรห์ในภาษาฝรั่งตะวันตก ไม่ใช่คำว่า บูรณ์ หรือ บูรณ ที่เป็นคนละความหมาย) แต่เดิมนครพนมมีชื่อเต็มในจารึกสถาปนาวัดโอกาสศรีบัวบานว่า เมืองนครบุรีราชธานีศรีโคตรบูรหลวง เคยเป็นราชธานีที่มีกษัตริย์และเจ้าผู้ครองนครปกครองมาก่อนหลายสมัย เอกสารของล้านช้างส่วนใหญ่ออกนามว่าเมืองลครหรือเมืองนคร เดิมทีนั้นมีพื้นที่อยู่ทางฝั่งซ้ายของแม่น้ำโขงหรือเมืองเก่าท่าแขกบริเวณหมู่บ้านสีโคดรอบๆ วัดพระธาตุศรีโคตรบูร หรือภาษาท้องถิ่นเรียกว่าพระธาตุศรีโคตรบอง ต่อมาปั 2321 ตรงกับสมัยสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชได้ย้ายมาอยู่ฝั่งขวาที่เมืองเก่าหนองจันทน์ปัจจุบันยังเรียกบริเวณนี้ว่าบ้านเมืองเก่า จากนั้นย้ายขึ้นไปทางตอนเหนือที่บ้านโพธิ์คำ คือตัวเมืองนครพนมในปัจจุบันแต่เดิมเรียกว่าเมืองมรุกขนคร ซึ่งเป็นการกลับไปใช่ชื่อเก่าสมัยครั้งยังรุ่งเรืองมีราว พ.ศ. 500 เอกสารล้านช้างบ้างครั้งเรียก รุกขนคร หรือรุกขานคร เคยมีหัวเมืองในปกครองอยู่ในพื้นที่ปัจจุบันของจังหวัดนครพนม, มุกดาหาร, แขวงคำม่วน, แขวงสุวรรณเขต ส่วนใหญ่ของจังหวัดบึงกาฬ และบางอำเภอของจังหวัดสกลนครกับแขวงบอลิคำไซ ก่อนจะขึ้นตรงต่อไปยังเวียงจันทน์ ในสมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น เมื่อพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกตีเมืองนครเวียงจันทน์ได้แล้ว ในระหว่างปี พ.ศ. 2329-2333 เจ้าเมืองนครพนมหรือเมืองศรีโคตรบองได้ทูลเกล้าถวายต้นไม้เงินต้นไม้ทองแก่สยามในฐานะนครประเทศราช ชื่อของดินแดนนี้จึงได้รับพระราชทานนามเป็น “นครพนม” สันนิษฐานว่านามนี้มาจากนครพนมเป็นเมืองที่มีพื้นที่ติดต่อกับทิวเขามากมายทางฝั่งซ้ายซึ่งเดิมเคยเป็นพื้นที่หัวเมืองหรืออำเภอที่ขึ้นต่อนครพนม และเชื่อว่าการมีชื่อ “นคร” นำหน้านี้ทำให้เมืองอยู่ในระดับฐานะเมืองลูกหลวง หลังเสร็จสิ้นสงครามเจ้าอนุวงศ์แล้ว พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวได้ลดฐานะเมืองนครพนมเป็นหัวเมืองชั้นเอก ด้วยความเป็นอาณาจักรที่เคยเจริญรุ่งเรืองมาเก่าก่อน ประกอบกับแม่น้ำโขงเป็นแหล่งวัฒนธรรมของมนุษย์ชาติจากหลายชนเผ่า ดังนั้น นครพนมจึงมีโบราณสถานจำนวนมาก และมีเอกลักษณ์ทางวัฒนธรรมและประเพณีที่เป็นเอกลักษณ์

จากนั้นมีการเปลี่ยนแปลงเขตแดนหลายครั้งจากการจัดระเบียบหัวเมือง ยกหัวเมืองใหญ่บางเมืองที่เคยให้ขึ้นต่อนครพนมไปขึ้นต่อมณฑลอุดรโดยตรงเช่นเมืองมุกดาหาร เมืองหนองสูงเป็นต้น จนกระทั่งปี พ.ศ. 2436 ข้าหลวงฝรั่งเศสและกองทัพ ได้แบ่งเอาพื้นที่ฝั่งซ้ายของแม่น้ำโขงไปทั้งหมดและภายหลังได้ผนวกรวมกับประเทศสหภาพอินโดจีนแห่งฝรั่งเศส (Union indochinoise) ได้แก่พื้นที่ปัจจุบันในแขวงคำม่วน, แขวงสุวรรณเขต และเมืองปากกระดิง เมืองคำเกิดที่ย้ายจากสังกัดแขวงคำม่วนไปขึ้นกับแขวงบอลิคำไซ(รวมทั้งเมืองเวียงทองและไซจำพอนที่แยกออกมาภายหลัง) ทำให้จังหวัดนครพนมเหลือเพียงพื้นที่ฝั่งขวา ส่งผลให้เกิดการปฏิรูปและออก พ.ร.บ.การปกครองรูปแบบใหม่ ยกระดับหัวเมืองต่างๆ ขึ้นเป็นอำเภอและขึ้นต่อจังหวัดนครพนม ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2437 จนถึงปี พ.ศ. 2450 จังหวัดนครพนมประกอบไปด้วยอำเภอดั้งเดิมดังนี้

อำเภอเมืองนครพนม (ปัจจุบันคือพื้นที่ อ.เมืองนครพนม(เคยถูกรัฐบาลเปลี่ยนชื่อเป็นอำเภอหนองบึกและเปลี่ยนกลับคืน), อ.ปลาปาก, บางส่วนใน อ.กุสุมาลย์ จ.สกลนคร)
อำเภอเรณูนคร (ปัจจุบันคือพื้นที่ อ.เรณูนคร และ อ.ธาตุพนม)
อำเภอท่าอุเทน (ปัจจุบันคือพื้นที่ อ.ท่าอุเทน, อ.โพนสวรรค์, อ.นาหว้า, อ.นาทม, อ.ศรีสงคราม และบางส่วนของ อ.อากาศอำนวย จ.สกลนคร)
อำเภอไชยบุรี (ปัจจุบันคือพื้นที่ อ.บ้านแพง อ.เมืองบึงกาฬ และพื้นที่ส่วนใหญ่ของ จ.บึงกาฬยกเว้นอำเภอปากคาด และอำเภอโซ่พิสัย)
อำเภอมุกดาหาร (ปัจจุบันคือพื้นที่ส่วนใหญ่ของ อ.เมืองมุกดาหาร, อ.หว้านใหญ่, อ.นิคมคำสร้อย และ อ.ดอนตาล จ.มุกดาหาร)
อำเภอหนองสูง (ปัจจุบันคือพื้นที่ อ.นาแก, อ.วังยาง, และอ.หนองสูง, อ.ดงหลวง, อ.คำชะอี จ.มุกดาหาร)
ครั้นต่อมาในปี พ.ศ. 2459 มีประกาศพระบรมราชโองการเรื่อง โอนอำเภอไชยบุรีไปขึ้นจังหวัดหนองคาย ลงวันที่ 22 มีนาคม 2459 มีความว่าทรงทราบฝ่าละอองธุรีพระบาทว่าอำเภอไชยบุรี ซึ่งเป็นอำเภอขึ้นจังหวัดนครพนมเวลานี้ ( พ.ศ. 2459) มีท้องที่และระยะทางห่างไกลจากจังหวัดนครพนมมาก เป็นการลำบากแก่ราษฎรที่อยู่ในแขวงอำเภอไชยบุรี ผู้มีกิจสุขทุกข์จะมายังจังหวัดนครพนมและทั้งไม่เหมาะแก่การปกครอง จึงทรงพระราชดำริว่าสมควรจะโอนอำเภอไชยบุรี มาขึ้นจังหวัดหนองคาย จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้โอนอำเภอไชยบุรีมาขึ้นจังหวัดหนองคาย ตั้งแต่บัดนี้ (พ.ศ. 2459) เป็นต้นไป (ราชกิจจานุเบกษา เล่ม 33 หน้า 320 – 321 ลงวันที่ 25 มีนาคม 2459 ) โดยย้าย ต.บ้านแพงซึ่งเป็นที่ตั้งเดิมของที่ว่าการอำเภอไชยบุรีกลับไปขึ้นกับ อ.ท่าอุเทนและได้รับการยกฐานะขึ้นเป็น อ.บ้านแพงในภายหลัง ส่วนอ.บึงกาฬก็ได้รับการจัดตั้งเป็น จ.บึงกาฬในปัจจุบัน

อำเภอใหญ่ต่างๆ แตกออกเป็นหลายอำเภอได้แก่ อำเภอท่าอุเทน แตกเป็นอ.อากาศอำนวยซึ่งภายหลังเปลี่ยนชื่อเป็นอ.ศรีสงคราม และแยกบ้านอากาศและพื้นที่บางส่วนไปขึ้นกับ อ.วานรนิวาสจนได้รับการยกฐานะกลับมาเป็น อ.อากาศอำนวยภายหลัง มีการจัดตั้งอ.นาหว้า อ.บ้านแพง อ.นาทม และ อ.โพนสวรรค์แยกออกมาอีกภายหลัง ที่อำเภอเมืองนครพนม ภายหลังแยก อ.ปลาปาก และคืนพื้นที่บางตำบลกลับไปรวมกับอีกหลายตำบลในจ.สกลนคร จัดตั้งเป็น อ.กุสุมาลย์ อำเภอเรณูนครภายหลังถูกยุบแล้วย้ายที่ว่าการไปตั้งที่ใหม่ใกล้วัดพระธาตุพนมจัดตั้งขึ้นเป็นอำเภอธาตุพนม จนผ่านไปหลายสิบปีจึงแยกตัวกลับมาเป็น อ.เรณูนคร ออกมาจาก อ.ธาตุพนม ทางด้านอำเภอหนองสูงถูกย้ายที่ทำการไปที่ใหม่และยุบอำเภอเปลี่ยนชื่อเป็น อำเภอนาแก แบ่งบางตำบลรวมถึงต.หนองสูงเดิมไปขึ้นกับ อ.มุกดาหาร ภายหลังการจัดตั้งจังหวัดมุกดาหาร

ในปี พ.ศ. 2525 รัฐบาลได้ออกพระราชบัญญัติจัดตั้งจังหวัดมุกดาหาร พ.ศ. 2525 แยกอำเภอ มุกดาหารเป็นจังหวัด ตั้งแต่วันที่ 27 กันยายน พ.ศ. 2525 โดยมีอำเภอมุกดาหาร อำเภอดอนตาล และอำเภอต่างๆ ที่เคยเป็นส่วนหนึ่งของอำเภอมุกดาหารได้แก่ อำเภอคำชะอี อำเภอหนองสูง อำเภอหว้านใหญ่ อำเภอนิคมคำสร้อย รวมทั้งได้แยก ตำบลดงหลวง ออกจาก อำเภอนาแกไปรวมกับมุกดาหาร เป็นอำเภอดงหลวง

ในปี พ.ศ. 2561 มีการจัดงานเฉลิมฉลอง 232 ปี เมืองนครพนม ใต้ร่มพระบารมีจักรีวงศ์ เพื่อฉลองครบรอบการจัดตั้งจังหวัดนครพนมในฐานะเมืองหนึ่งของสยาม ที่กลายเป็นประเทศไทยอย่างเต็มตัวเมื่อ 232 ปีก่อนหลังการเปลี่ยนผ่านจากเมืองมรุกขนครที่เป็นส่วนหนึ่งภายใต้อิทธิพลการปกครองของล้านช้างเวียงจันทน์ มาขึ้นเป็นนครประเทศราชต่อสยามและได้รับโปรดเกล้ารับรองและพระราชทานนาม นครพนม

ปัจจุบัน นครพนม เป็นจังหวัดท่องเที่ยวที่สำคัญในแถบลุ่มแม่น้ำโขง โดยเฉพาะการท่องเที่ยวเชิงศิลปวัฒนธรรมอิสานและชาวภูไท ภูมิประเทศที่มีความงดงาม การเดินทางสะดวก

พื้นที่
• ทั้งหมด 5,502.670 ตร.กม. (2,124.593 ตร.ไมล์)
อันดับพื้นที่ อันดับที่ 38

ประชากร
• ทั้งหมด 717,040 คน
• อันดับ อันดับที่ 35
• ความหนาแน่น 130.31 คน/ตร.กม. (337.5 คน/ตร.ไมล์)
• อันดับความหนาแน่น อันดับที่ 36

สัญลักษณ์ประจำจังหวัด
ตราประจำจังหวัด

ธงประจำจังหวัด

• ต้นไม้ : กันเกรา

• ดอกไม้ : กันเกรา

• สัตว์น้ำ : ปลาเผาะ

การปกครองส่วนท้องถิ่น
แบ่งออกเป็น 1 องค์การบริหารส่วนจังหวัด 81 องค์การบริหารส่วนตำบล 1 เทศบาลเมือง 21 เทศบาลตำบล

อำเภอเมืองนครพนม
-เทศบาลเมืองนครพนม
-เทศบาลตำบลหนองญาติ

อำเภอปลาปาก
-เทศบาลตำบลปลาปาก

อำเภอท่าอุเทน
-เทศบาลตำบลท่าอุเทน
-เทศบาลตำบลเวินพระบาท

อำเภอบ้านแพง
-เทศบาลตำบลบ้านแพง

อำเภอธาตุพนม
-เทศบาลตำบลธาตุพนม
-เทศบาลตำบลน้ำก่ำ
-เทศบาลตำบลนาหนาด
-เทศบาลตำบลธาตุพนมใต้
-เทศบาลตำบลฝั่งแดง

อำเภอเรณูนคร
-เทศบาลตำบลเรณูนคร

อำเภอนาแก
-เทศบาลตำบลนาแก
-เทศบาลตำบลพระซอง

อำเภอศรีสงคราม
-เทศบาลตำบลศรีสงคราม
-เทศบาลตำบลบ้านข่า
-เทศบาลตำบลสามผง
-เทศบาลตำบลนาคำ
-เทศบาลตำบลหาดแพง

อำเภอนาหว้า
-เทศบาลตำบลนาหว้า
-เทศบาลตำบลท่าเรือ

อำเภอโพนสวรรค์
-เทศบาลตำบลโพนสวรรค์

อาณาเขต
ทิศเหนือ ติดต่อกับจังหวัดบึงกาฬ
ทิศตะวันออก ติดต่อกับแขวงคำม่วน ประเทศลาว โดยมีแม่น้ำโขงไหลกั้นพรมแดน
ทิศใต้ ติดต่อกับจังหวัดมุกดาหาร
ทิศตะวันตก ติดต่อกับจังหวัดสกลนคร
สภาพภูมิประเทศ
สภาพโดยทั่วไปของจังหวัดนครพนมเป็นที่ราบลุ่ม มีที่ราบสูงและภูเขาอยู่บ้าง มีแม่น้ำสายสั้น ๆ เป็นสาขาย่อยแยกจากแม่น้ำโขงมาหล่อเลี้ยงความอุดมสมบูรณ์ภายในพื้นที่ พื้นที่ส่วนใหญ่มีแม่น้ำโขงไหลผ่าน นครพนมจึงนับว่าเป็นจังหวัดที่มีแหล่งน้ำที่สมบูรณ์มาก ด้านตะวันออกมีแม่น้ำโขงทอดยาวกั้นพรมแดนระหว่างประเทศไทยกับลาว
จังหวัดนครพนมมีจุดผ่านแดนไปประเทศลาว รวม 6 จุด เป็นจุดผ่านแดนถาวร 2 จุด และจุดผ่อนปรน 4 จุด จุดผ่านแดนที่สำคัญและเป็นสากล คือ ด่านสะพานมิตรภาพไทย-ลาว แห่งที่ 3 ซึ่งเป็นประตูไปสู่อินโดจีน

รถยนต์
จากกรุงเทพมหานคร ให้ใช้ทางหลวงหมายเลข 1 (ถนนพหลโยธิน) ถึงจังหวัดสระบุรีบริเวณหลักกิโลเมตรที่ 107 แยกขวาเข้าทางหลวงหมายเลข 2 (ถนนมิตรภาพ) ผ่านจังหวัดนครราชสีมา ถึงอำเภอบ้านไผ่ จังหวัดขอนแก่น แล้วแยกขวาเข้าทางหลวงหมายเลข 23 ผ่านเข้าสู่จังหวัดมหาสารคาม จากนั้นใช้ทางหลวงหมายเลข 213 ไปจังหวัดกาฬสินธุ์ จนถึงจังหวัดสกลนคร จากนั้นใช้ทางหลวงหมายเลข 22 ตรงเข้าสู่จังหวัดนครพนม รวมระยะทางทั้งสิ้นประมาณ 740 กิโลเมตร

รถโดยสารประจำทาง
สถานีขนส่งผู้โดยสารจังหวัดนครพนม มีบริการรถโดยสารประจำทางทั้งรถโดยสารธรรมดาและปรับอากาศ ทั้งรถที่มาจากกรุงเทพฯ และรถที่ไปยังจังหวัดต่างๆ เช่น
สาย 26 กรุงเทพฯ – นครพนม ใช้เส้นทาง สระบุรี นครราชสีมา อ.เมืองพล อ.บ้านไผ่ อ.บรบือ มหาสารคาม อ.กันทรวิชัย อ.ยางตลาด กาฬสินธุ์ อ.สมเด็จ บ้านคำเพิ่ม (อ.ภูพาน) สกลนคร บ้านท่าแร่ อ.กุสุมาลย์ ให้บริการโดย บริษัท ขนส่ง จำกัด (บขส.) (ใช้รถมาตรฐาน ม.4ค ,ม.4ข รถปรับอากาศสองชั้น, ม.1ก รถปรับอากาศชั้นเดียว 15 เมตร) และ บริษัท นครชัยแอร์ จำกัด (ใช้รถมาตรฐาน ม.1ข Silver, ม.1พ Gold+ รถปรับอากาศชั้นเดียว)
สาย 930 กรุงเทพฯ – นครพนม ใช้เส้นทาง สระบุรี นครราชสีมา ขอนแก่น อุดรธานี หนองหาน สว่างแดนดิน พังโคน พรรณานิคม สกลนคร ท่าแร่ กุสุมาลย์ ให้บริการโดย เชิดชัยทัวร์ (ใช้รถมาตรฐาน ม.2 รถปรับอากาศชั้นเดียว และ ม.4ข รถปรับอากาศสองชั้น) และ โลตัสพิบูลทัวร์ (ใช้รถมาตรฐาน ม.1ข รถปรับอากาศชั้นเดียว และ ม.4กพ รถปรับอากาศสองชั้น มาตรฐานผสม ชั้นบน พ. ชั้นล่าง ก.)
สาย 256 อุบลราชธานี – นครพนม ใช้เส้นทาง เรณูนคร ธาตุพนม มุกดาหาร ให้บริการโดย สหมิตรอุบล (ใช้รถมาตรฐาน ม.2 ,ม.1ข รถปรับอากาศชั้นเดียว)
สาย 231 อุดรธานี – นครพนม ใช้เส้นทาง หนองหาน สว่างแดนดิน พังโคน พรรณานิคม สกลนคร ท่าแร่ กุสุมาลย์ ให้บริการโดย สหอุดรเดินรถ (ใช้รถมาตรฐาน ม.1ข และ ม.2 รถปรับอากาศชั้นเดียว)
สาย 224 อุดรธานี – นครพนม ใช้เส้นทาง หนองคาย บึงกาฬ บ้านแพง ท่าอุเทน ให้บริการโดย รถร่วม บขส. หลายเจ้า (ใช้รถมาตรฐาน ม.2 รถปรับอากาศชั้นเดียว)
สาย 555 นครพนม – มุกดาหาร ให้บริการโดย วิทยาทรานสปอร์ต (รถตู้)
สาย 586 ขอนแก่น – นครพนม ให้บริการโดย เชิงชุมเดินรถ (ชัยวัฒน์เซอร์วิส) (ใช้รถมาตรฐาน ม.1ข รถปรับอากาศชั้นเดียว)
สาย 661 นครพนม – เชียงราย ให้บริการโดย สมบัติทัวร์ (ใช้มาตรฐาน ม.1ข และ ม.1พ รถปรับอากาศชั้นเดียว)
สาย 827 นครพนม – ระยอง ให้บริการโดย ชาญทัวร์ (ใช้รถมาตรฐาน ม.4ข และ ม.4พ รถปรับอากาศสองชั้น)
สาย 837 ช่วง นครพนม – นครศรีธรรมราช ให้บริการโดย ชาญทัวร์ (ใช้รถมาตรฐาน ม.4พ รถปรับอากาศสองชั้น)
สาย 837 ช่วง นครพนม – เกาะสมุย ให้บริการโดย ชาญทัวร์ (ใช้รถมาตรฐาน ม.1พ รถปรับอากาศชั้นเดียว 15 เมตร)
สาย 876 เชียงใหม่ – นครพนม ให้บริการโดย เพชรประเสริฐ (ใช้รถมาตรฐาน ม.4พ รถปรับอากาศสองชั้น)
สาย 1431 นครพนม – ท่าอุเทน – ศรีสงคราม – นาหว้า (ใช้รถมาตรฐาน ม.3 รถพัดลมชั้นเดียว)

รถโดยสารระหว่างประเทศ
สายที่ 7 นครพนม – เมืองท่าแขก (ลาว) บริการโดย บริษัท ขนส่ง จำกัด
การคมนาคมภายในตัวจังหวัดนครพนม
รถสองแถว มีหลายสาย คิดค่าโดยสารตามระยะทาง
รถสามล้อเครื่อง คิดค่าโดยสารตามระยะทาง (เป็นรถเหมา)
แท็กซี่ คิดค่าโดยสารตามระยะทางบนมิเตอร์
จุดผ่านแดนที่ติดต่อกับประเทศลาว
จุดผ่านแดนถาวร ด่านสะพานมิตรภาพไทย-ลาว 3 ระหว่างอำเภอเมืองนครพนมและเมืองท่าแขก แขวงคำม่วน
จุดผ่านแดนถาวร ท่าเรือเทศบาลเมืองนครพนม ระหว่างอำเภอเมืองนครพนมและเมืองท่าแขก แขวงคำม่วน
จุดผ่อนปรน ท่าเรือบ้านหนาดท่า ระหว่างตำบลบ้านกลาง อำเภอเมืองนครพนม และเมืองหนองบก แขวงคำม่วน
จุดผ่อนปรน ท่าเรือธาตุพนม ระหว่างอำเภอธาตุพนม และเมืองหนองบก แขวงคำม่วน
จุดผ่อนปรน ท่าเรือท่าอุเทน ระหว่างอำเภอท่าอุเทน และเมืองหินบูน แขวงคำม่วน
จุดผ่อนปรน ท่าเรือบ้านแพง ระหว่างอำเภอบ้านแพง และเมืองปากกระดิง แขวงบอลิคำไซ

การคมนาคมทางน้ำ
ในอดีตเคยมีความนิยมในการใช้เรือเดินทางระหว่างหมู่บ้าน ระหว่างอำเภอ และการเดินทางข้ามจังหวัดติดแม่น้ำด้วยกัน โดยมีแม่น้ำสายสำคัญในจังหวัดนครพนมได้แก่ แม่น้ำโขง แม่น้ำสงคราม ลำน้ำก่ำ ลำน้ำอูน ลำน้ำบัง ลำน้ำยาม แต่เมื่อมีการพัฒนาเส้นทางถนน ความนิยมก็ลดลงไปเปลี่ยนไปใช้พาหนะอื่นๆ บนบกแทน ปัจจุบันชาวไทยและชาวลาวในพื้นที่นิยมใช้เรือข้ามฟากแม่น้ำโขง ในการเดินทางและขนส่งสินค้า มีเรือด่วนข้ามฟากที่บริเวณท่าเรือจุดผ่านแดนถาวรในตัวเมืองนครพนม และมีเรือข้ามฟากและเรือเล็กที่จุดผ่อนปรนต่างๆ เพื่อทำการค้า มีย่านการค้าที่สำคัญคือตลาดนัดไทย-ลาว อ.ธาตุพนม, ตลาดนัดไทย-ลาว อ.ท่าอุเทน, ตลาดนัดไทย-ลาว บ้านหนาด อ.เมืองนครพนม นอกจากนั้นยังมีเรือสำราญและเรือล่องชมวิวให้บริการในอำเภอเมืองนครพนม และอำเภอธาตุพนม เนื่องจากเป็นบริเวณที่มีทิวทัศน์ริมแม่น้ำโขงและแนวเทือกเขาหินปูนที่สวยงามทางฝั่งประเทศลาว

การคมนาคมทางอากาศ
ท่าอากาศยานนครพนม เคยเป็นที่ตั้งฐานทัพสหรัฐอเมริกา หลังจากถอนทหารออกไปในปี พ.ศ. 2518 จึงเริ่มเปิดเที่ยวบินพาณิชย์ในปี พ.ศ. 2521 เคยมีสายการบินที่ให้บริการได้แก่ บริษัท เดินอากาศไทย/บริษัท การบินไทย, สายการบินพีบีแอร์, สายการบินนกแอร์ และปัจจุบันมีเที่ยวบินที่ยังคงเปิดให้บริการได้แก่
ไทยแอร์เอเชีย นครพนม ไป-กลับ กรุงเทพฯ (ดอนเมือง)
นกแอร์ นครพนม ไป-กลับ กรุงเทพฯ (ดอนเมือง)
นอกจากนี้ยังสามารถเลือกเดินทางได้จากท่าอากาศยานสกลนคร ซึ่งอยู่ห่างจากท่าอากาศยานนครพนม เพียง 70 กิโลเมตร โดยเฉพาะอำเภอที่อยู่ใกล้เคียงตัวจังหวัดสกลนคร

การคมนาคมทางราง
นครพนมเคยอยู่ในแผ่นพัฒนาเส้นทางขนส่งทางรางตั้งแต่อดีตสมัยรัชกาลที่ 5 มาจนถึงโครงการใหม่ในปัจจุบัน ได้แก่
เส้นทางรถไฟอุบลราชธานี-นครพนม เริ่มต้นจากอำเภอวารินชำราบ จังหวัดอุบลราชธานี สิ้นสุดที่อำเภอเมืองนครพนม (โครงการในอดีต ไม่มีการก่อสร้าง)
เส้นทางรถไฟอุดรธานี-สกลนคร-นครพนม เริ่มต้นจากอำเภอกุมภวาปี จังหวัดอุดรธานี สิ้นสุดที่อำเภอเมืองนครพนม (โครงการในอดีต ไม่มีการก่อสร้าง)
เส้นทางรถไฟทางคู่บ้านไผ่-มหาสารคาม-ร้อยเอ็ด-มุกดาหาร-นครพนม เริ่มต้นที่ ชุมทางบ้านหนองแวงไร่ อำเภอบ้านไผ่ จังหวัดขอนแก่น สิ้นสุดที่สถานีสะพานมิตรภาพไทย-ลาว 3 อำเภอเมืองนครพนม จังหวัดนครพนม ระยะทาง 347 กิโลเมตร (อยู่ระหว่างดำเนินการก่อสร้าง ให้เสร็จสิ้นเพื่อเปิดให้บริการภายในปี พ.ศ. 2569)
เส้นทางรถไฟอุบลราชธานี-อำนาจเจริญ-มุกดาหาร-นครพนม เริ่มต้นที่สถานีอุบลราชธานี อำเภอวารินชำราบ จังหวัดอุบลราชธานี สิ้นสุดที่สถานีสถานีมุกดาหาร อำเภอเมือง จังหวัดมุกดาหาร ระยะทาง 173 กิโลเมตร เพื่อเชื่อมต่อกับรถไฟทางคู่สายบ้านไผ่-นครพนม ไปสิ้นสุดที่สถานีสะพานมิตรภาพไทย-ลาว 3 อำเภอเมืองนครพนม จังหวัดนครพนม (มีแผนก่อสร้างในอนาคต ตามแผนแม่บทพัฒนาโครงข่ายรถไฟ R-Map ของการรถไฟแห่งประเทศไทย ซึ่งได้รับการรื้อฟื้นปรับปรุงและศึกษาความเป็นไปได้ จากเส้นทางรถไฟอุบลราชธานี-นครพนม สายเดิมนำมาพิจารณาใหม่และเริ่มทำประชาพิจารณ์ในในปี พ.ศ. 2565)
เส้นทางรถไฟอุดรธานี-สกลนคร-นครพนม (ฉบับปรับปรุงใหม่) เริ่มต้นจากอำเภอเมืองอุดรธานี จังหวัดอุดรธานี สิ้นสุดที่สถานีเรณูนคร อำเภอเรณูนคร จังหวัดนครพนม ระยะทาง 247 กิโลเมตร เพื่อเชื่อมต่อกับรถไฟทางคู่สายบ้านไผ่-นครพนม ไปสิ้นสุดที่สถานีสะพานมิตรภาพไทย-ลาว 3 อำเภอเมืองนครพนม จังหวัดนครพนม (ยังไม่มีการก่อสร้าง โดยได้รับการพิจารณาบรรจุในแผนพัฒนาโครงข่ายรถไฟสายรอง Spur Line ลำดับที่ 40 ของการรถไฟแห่งประเทศไทยในปี พ.ศ. 2565)
เส้นทางรถไฟหนองคาย-บึงกาฬ-นครพนม เริ่มต้นจากสถานีหนองคาย อำเภอเมืองหนองคาย จังหวัดหนองคาย สิ้นสุดที่สถานีสะพานมิตรภาพไทย-ลาว 3 อำเภอเมืองนครพนม จังหวัดนครพนม ระยะทาง 316 กิโลเมตร (ยังไม่มีการก่อสร้าง เป็นเส้นทางใหม่ที่ได้รับการบรรจุในแผนพัฒนาโครงข่ายรถไฟสายรอง Spur Line ลำดับที่ 41 ของการรถไฟแห่งประเทศไทยในปี พ.ศ. 2565)

วัฒนธรรม
เทศกาลและงานประเพณีประจำปีในจังหวัดนครพนม เช่น
ประเพณีไหลเรือไฟ
งานนมัสการพระธาตุพนม
เทศกาลบุญเดือนสี่ นมัสการพระธาตุประจำวันเกิด หมุนเวียนครบทุกพระธาตุในจังหวัด
เทศกาลแข่งเรือ
เทศกาลสงกรานต์ (ถนนข้าวปุ้น)
งานบวงสรวงพญาศรีสัตตนาคราช
ประเพณีแสกเต้นสาก
ประเพณีโส้ทั่งบั้ง
งานวันผู้ไทยเรณูนคร และมหกรรมวันผู้ไทโลก
เทศกาลตรุษจีน-เวียดนาม จังหวัดนครพนม
เทศกาลสมโภชเจ้าพ่อหมื่น นครพนม
เทศกาลแห่ดาว (คริสต์มาส)
มหกรรมวิ่งข้ามโขง นครพนม-คำม่วน ทุกวันครบรอบการเปิดสะพานมิตรภาพ 3
เทศกาลฤดูหนาว วินเทอร์เฟสติวัล (คริสต์มาส-ปีใหม่)
เทศกาลปลาลุ่มน้ำสงคราม
งานบุญบั้งไฟพญานาค ออกพรรษาบ้านแพง
เทศกาลแพเซิ้ง ลอยพระทงบ้านแพง
เทศกาลแห่กระทงยักษ์ บูชาพระธาตุพนม

สถานที่สำคัญแบ่งตามอำเภอ

อำเภอเมืองนครพนม
สวนน้ำนครพนมปาร์ค
แลนด์มาร์คพญาศรีสัตตนาคราช (จุดหมายตานครพนม)
วัดมหาธาตุ
วัดโอกาสศรีบัวบาน
วัดโพธิ์ศรี
วัดพระอินทร์แปลง
วัดศรีเทพประดิษฐาราม
วัดนักบุญอันนา
วัดนักบุญยอแซฟ ซากโบสถ์เก่าบ้านคำเกิ้ม
ศาลหลักเมือง นครพนม
พิพิธภัณฑ์จวนผู้ว่าราชการจังหวัดนครพนม
สะพานมิตรภาพ 3 (นครพนม-คำม่วน)
หอนาฬิกาเวียดนามอนุสรณ์
สวนหลวง ร.9 (นครพนม)
หาดทรายทองศรีโคตรบูร
เขื่อนหน้าเมืองนครพนม
เส้นทางจักรยานชายโขง อุโมงค์นาคราช, สะพานนาคี, สะพานสวรรค์ชายโขง, สะพานเทพประทานพร, จุดตั้งแคมป์ปิ้งริมโขง และจุดชมวิวสะพานมิตรภาพ 3
ตลาดโต้รุ่ง
ตลาดอินโดจีน
ถนนคนเดินนครพนม (ถนนคนเดินหอนาฬิกา, ถนนคนเดินตลาดอินโดจีน)
หมู่บ้านมิตรภาพไทย-เวียดนาม (บ้านท่านประธานโฮจิมินห์)
อนุสรณ์สถานประธานโฮจิมินห์ พิพิธภัณฑ์ประธานโฮจิมินห์
สถานที่จัดแสดงโลกของปลาแม่น้ำโขง นครพนม ศูนย์วิทยาศาสตร์เพื่อการศึกษานครพนม
หอเฉลิมพระเกียรติพระราชวงศ์จักรี
หอสมุดแห่งชาติ เฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์พระบรมราชินีนาถ นครพนม
ห้องสมุดพร้อมปัญญา เฉลิมพระเกียรติ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ
องค์พระใหญ่ วัดน้อยโพธิ์คำ
พระธาตุนครบุรีศรีโคตรบูร วัดกกต้อง
เจดีย์พระบรมธาตุพรหมมณีศรีรัตนสังฆราชานุสรณ์นครพนม วัดจอมแจ้ง
พิพิธภัณฑ์เรือนจำเก่า สวนชมโขง นครพนม
แลนด์มาร์คตู้ไปรษณีย์ยักษ์ ริมแม่น้ำโขง

อำเภอปลาปาก
วัดพระธาตุมหาชัย
พระมหาธาตุเจดีย์โฆสปัญโญศรีพนม
พุทธอุทยาน อีสานเขียว
ต้นจามจุรียักษ์ (ต้นก้ามปู) วัดจอมศรี

อำเภอท่าอุเทน
พระธาตุท่าอุเทน
พระธาตุหินอ่อน วัดโพธิ์ไชย
พระธาตุโนนตาล
พระบางวัดไตรภูมิ
วัดพุทธนิมิต ตำบลหนองเทา
รอยเท้าไดโนเสาร์
เมืองโบราณไชยบุรี ปากแม่น้ำสองสี พระธาตุเก่า วัดร้าง
หนองหาน ไขยบุรี
พระพุทธบาทเวินปลา กลางแม่น้ำโขง ต.เวินพระบาท
ศาลายักษ์ไม้โบราณ วัดคามวาสี ศูนย์เรียนรู้การท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมไทญ้อ

อำเภอธาตุพนม
วัดพระธาตุพนมวรมหาวิหาร
หาดแห่ธาตุพนม ทะเลของคนอิสาน
หาดทรายทอง – หาดทรายงาม ต.พระกลางทุ่งถึง ต.ธาตุพนม
แหล่งโบราณคดีบ้านโปร่ง
พระธาตุมรุกขนคร วัดมรุขนคร
พระบรมธาตุเจดีย์กัลยาณิวัฒนา
พระธาตุน้อยศรีบุญเรือง โบราณสถานพระธาตุเก่า
ตลาดโต้รุ่ง (ตลาดแลง ธาตุพนม)
ถนนสายวัฒนธรรมเมืองพนม (ถนนคนเดินประตูโขง ธาตุพนม)
แก่งคับพวง (อยู่ใกล้กับแก่งกะเบา)

อำเภอนาแก
วัดพระธาตุศรีคุณ
วัดธรรมบรรพต (ภูถ้ำพระ)
พุทธมณฑลนครพนม วัดภูพานอุดมธรรม (ดานสาวคอย)
ศาลหลักเมือง อำเภอนาแก
ผาเป้า ผาแดง ยอดภูถ้ำพระ ภูแฮ้ง อุทยานแห่งชาติภูผายล
อนุสรณ์สถานแห่งความสงบ ภูพานน้อย
วัดศรีชมชื่น อาคารศิลปะโบราณเมืองเก่า
น้ำตกแก่งสูง

อำเภอวังยาง
พระธาตุสามร่มโพธิ์ศรี

อำเภอเรณูนคร
เรณูนคร
วัดพระธาตุเรณู
ตลาดโต้รุ่งเรณู
บ้านภูไทจำลอง ศูนย์หัตถกรรมและสินค้าพื้นเมืองอำเภอเรณูนคร
ศาลเจ้าปู่ถลา สวนสาธารณะเจ้าปู่ถลา

อำเภอนาหว้า
พระธาตุประสิทธิ์
พระธาตุศรีเงินคำ
พิพิธภัณฑ์ไทญ้อ
ลำน้ำอูน
บ้านท่าเรือ แหล่งผลิตเครื่องดนตรีอีสาน
บ้านตาล แหล่งผลิตตุ๊กแกตากแห้ง
วัดศรีชมภู
วิถีชีวิตชาวชุมชนบ้านนาหว้า

อำเภอบ้านแพง
น้ำตกตาดขาม
น้ำตกตาดโพธิ์ ซึ่งมีชื่อแต่ละชั้นได้แก่ น้ำตกผาสวรรค์, น้ำตกไทรงาม, น้ำตกผางอย
น้ำตกตาดวิมานทิพย์
น้ำตกห้วยทราย
อุทยานแห่งชาติภูลังกา
ผาขาดใจ ภูลังกา
พระธาตุกองข้าวศรีบุณเนาว์ (พระเจดีย์ภูลังกา)
หินประตูโขงยักษ์ ภูลังกา บ้านโคกสวาท
หาดสวรรค์ หาดดอนแพง บ้านดอนแพง

อำเภอศรีสงคราม
พระธาตุศรีสงคราม
พระพุทธพระเนาว์ วัดพระเนาว์ ต.สามผง
เจดีย์ศรีบูรพาจารย์ วัดศรีวิชัย ต.สามผง
พิพิธภัณฑ์หลวงปู่ตื้อ อจลธมฺโม
ศูนย์ศิลปาชีพบ้านแค
ศูนย์ศิลปาชีพบ้านหาดแพง
นครลิง โพนก่อ อุทยานลิงป่าโพนก่อท่า
หาดกุดโด – หาดปากซิว
กมลทิพย์นาคราช บ้านวังนาคราช

อำเภอโพนสวรรค์
พระธาตุจำปา
พระธาตุโพนสวรรค์
วัดสิมมา
ไร่กาแฟขี้ชะมดและสวนสัตว์มินิ บลูโกลด์

อุทยานแห่งชาติ สวนสาธารณะ และสวนพฤกษศาสตร์
-อุทยานแห่งชาติภูลังกา ที่ทำการอุทยานฯตั้งอยู่ที่ตำบลไผ่ล้อม อำเภอบ้านแพง จังหวัดนครพนม (นครพนม-บึงกาฬ)
-อุทยานแห่งชาติภูผายล ที่ทำการอุทยานฯตั้งอยู่ที่บ้านห้วยหวด ตำบลจันทร์เพ็ญ อำเภอเต่างอย จังหวัดสกลนคร (สกลนคร,นครพนม,มุกดาหาร)
-สวนหลวง ร.9 นครพนม ต.หนองแสง อ.เมืองนครพนม
-สวนเทอดพระเกียรติ จังหวัดนครพนม ท้ายเมือง ต.ในเมือง อ.เมืองนครพนม
-สวนสมุนไพรสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ต.ท่าค้อ อ.เมืองนครพนม
-สวนชมโขง เทศบาลเมืองนครพนม ต.ในเมือง อ.เมืองนครพนม
-สวนสุขภาพ หนองญาติ ต.หนองญาติ อ.เมืองนครพนม
-สวนพฤกษศาสตร์ สวนรุกขชาติวังปอพาน นครพนม ต.ปลาปาก อ.ปลาปาก
-สวนศรีโคตรบูร ต.ธาตุพนม อ.ธาตุพนม

แผนที่